“Web” là thuật ngữ đã được sử dụng rộng rãi trong suốt 32 năm, nhưng ít người biết định nghĩa hoặc nguồn gốc của nó. Năm 1989, nhà khoa học người Anh – Tim Berners-Lee, đã chia sẻ tầm nhìn của mình về một “phương tiện hợp tác” nhằm giúp các nhà nghiên cứu chia sẻ và cập nhật thông tin và nghiên cứu khoa học tại CERN (Viện Vật lý Hạt Châu Âu). Bốn năm sau, ông tạo ra World Wide Web vào năm 1993 – mở đầu cho kỷ nguyên cách mạng internet.
Nguồn gốc và định nghĩa của Web 3.0
Web 1.0 – User là Consumers of content (người tiêu dùng nội dung)
Hàng triệu người đã tham gia vào các nghiên cứu khoa học và sớm được hưởng lợi từ hệ thống máy tính được kết nối với nhau. Số lượng người dùng lướt web để tìm kiếm thông tin và giải trí nhanh chóng tăng cao. Các nhà cung cấp dịch vụ như AOL, Yahoo và Google đã kiếm tiền từ quảng cáo và trở thành những kẻ trục lợi trong thời kỳ phát triển của Web 1.0 (1991 đến 2004). Theo Graham Cormode và Balachander Krishnamurthy: “Ở giai đoạn này có rất ít người sáng tạo nội dung. Đại đa số user lúc bấy giờ chỉ đóng vai trò là người tiêu dùng nội dung”. Nói đơn giản hơn thì Web 1.0 là nơi mang đến thông tin 1 chiều bởi người dùng Internet chỉ có thể tiếp nhận thông tin, còn chủ sở hữu sẽ là người cung cấp thông tin.
Web 2.0 – User trở thành Content Creator (người sáng tạo nội dung)
Web 2.0 do Darcy DiNucci sáng lập ra và chỉ được chấp nhận rộng rãi sau khi Tim O’Reilly và Dale Dougherty quảng cáo tại hội nghị O’Reilly Media Web 2.0 năm 2004. Web 2.0 cho phép người dùng web tham gia vào việc tạo nội dung nhằm tăng cường khả năng tương tác giữa người dùng và web. Xu hướng tương tác này đã khiến các công ty internet kém thích ứng trở nên lỗi thời.
Ví dụ: Tại thời đại Web 2.0 phát triển, người dùng sẽ tìm kiếm thông tin trên các phương tiện truyền thông xã hội như YouTube và Twitter cho các chủ đề cụ thể thay vì đọc các bài báo trên AOL và Yahoo một cách thụ động.
Tuy nhiên, Web 2.0 đã không thể hoàn toàn thay thế Web 1.0 và việc hiện thực hóa Web 2.0 đã làm bàn đạp để các nhà phát triển nghiên cứu và cho ra đời Web 3.0.
Web 3.0 – Kỷ nguyên mới cho cách mạng Internet
Trí tuệ nhân tạo đã phát triển hoàn thiện và được chèn vào mọi tương tác của người dùng trên các trang web. Các thuật toán phân tích dữ liệu được tạo ra bởi các tương tác để đề xuất các bài viết hoặc hàng hóa bổ sung dựa trên sở thích của người dùng.
Tim Berners-Lee đã hình dung Semantic Web là Web 3.0 – nơi máy móc xử lý thông tin giống như não người. Tóm lại, các thông điệp sẽ được hiểu theo ngữ cảnh và khái niệm. Bởi Web 3.0 đã được định hướng là một máy móc hiểu được tất cả dữ liệu (Semantic Web) và nó sẽ giải quyết các vấn đề bằng cách tối ưu hóa thông qua trí tuệ nhân tạo. Điều này tạo tiền đề lý tưởng cho một hệ sinh thái kỹ thuật số nơi dữ liệu có thể được chia sẻ giữa các thiết bị (Internet of Things).
Tìm hiểu thêm về Web 3.0 tại đây.
Tuy nhiên, quỹ đạo của Web 3.0 đã đi theo một hướng khác bởi sự xuất hiện của blockchain.
Tác động của blockchain đến Web 3.0
Tất cả các suy đoán về Web 3.0 đã bị phá vỡ sau khi blockchain xuất hiện bởi sự đánh giá quá cao về máy móc và thiếu việc triển khai thực tế. Blockchain với các công nghệ của nó sẽ lấy lại tính toàn vẹn và giá trị của internet, đồng thời đưa ra các quan điểm mới cho Web 3.0.
Trong khi đó, vào mùa hè năm 2013, Edward Snowden đã tiết lộ thông tin tuyệt mật về các Chương trình giám sát toàn cầu (PRISM) do Cơ quan An ninh Quốc gia Hoa Kỳ điều hành cho The Guardian và The Washington Post. Chính sự kiện này đã khiến Snowden ngay lập tức bay đến Hồng Kông và xin tị nạn ở Nga. Ngay sau khi đến Anh, ông đã tiết lộ thêm thông tin chi tiết về (các) chương trình PRISM ở Vương quốc Anh.
Vụ bê bối PRISM đã phơi bày một thực tế rõ ràng, trong đó cả Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đều bí mật xâm phạm quyền riêng tư của công dân bằng cách giám sát hoạt động liên lạc của họ trên quy mô lớn một cách vi hiến. Lỗ hổng trong việc bảo vệ quyền riêng tư của người dùng bằng cách phụ thuộc hoàn toàn vào chính phủ hoặc các doanh nghiệp đã chứng minh rằng phong trào Cypherpunk – phong trào ủng hộ tiền mã hóa và các công nghệ nhằm tăng cường quyền riêng tư do một nhóm cá nhân tự nguyện thực hiện, là có tầm nhìn xa.
Tiến sĩ Gavin Wood – người sáng lập Polkadot và đồng sáng lập Ethereum, đã nhận ra những thiếu sót của môi trường internet hiện tại và giới thiệu tầm nhìn của riêng mình về Web 3.0 trong khi xây dựng Ethereum. Wood đã bày tỏ tầm nhìn của mình về Web 3.0 như sau:
“Web 3.0 là một tập hợp các giao thức cung cấp các block, nhằm xây dựng các nhà sản xuất ứng dụng. Các block này thay thế cho các công nghệ web truyền thống như HTTP, AJAX và MySQL, nhưng thể hiện một cách hoàn toàn mới cách tạo ứng dụng. Những công nghệ này cung cấp cho người dùng những sự an toàn và có thể kiểm chứng được về thông tin họ đang nhận, thông tin họ đang cho đi, họ đang trả tiền và nhận lại những gì. Bằng cách trao quyền cho người dùng hành động cho chính họ trong phạm vi thị trường cho phép, chúng tôi có thể đảm bảo kiểm duyệt và độc quyền có ít nơi ẩn náu hơn. Hãy coi Web 3.0 là một Magna Carta có thể thực thi – nền tảng của sự tự do của cá nhân chống lại quyền lực độc đoán của những người chuyên quyền.”
Tóm lại, các quan điểm của Wood nhắm vào tất cả các vấn đề liên quan đến những mặt hạn chế của Web 2.0 cùng với vụ bê bối PRISM – bao gồm tập trung hóa, quyền riêng tư dữ liệu và độc quyền của các gã khổng lồ công nghệ. Từ đó ông định nghĩa Web 3.0 là “the post Snowden web” – một loạt các khuôn khổ công nghệ có thể mở rộng cung cấp một cách tiếp cận chưa từng có để xây dựng các ứng dụng mới.
Vì sao cần chú ý đến Web 3.0 trên Blockchain?
Như đã đề cập ở trên, phiên bản Semantic Web của Web 3.0 mô tả một tương lai đầy hứa hẹn cho internet nhưng nó vẫn không khắc phục được các vấn đề do Web 2.0 tạo ra. Web 3.0 với công nghệ blockchain (theo đề xuất của Wood) sẽ có thể giảm thiểu những hạn chế trong internet hiện tại và đồng thời tương thích với Semantic Web.
Ngoài Ethereum và Polkadot, nhiều dự án với công nghệ blockchain như Filecoin và Blockstack, đã mọc lên sau khi Wood lên ý tưởng về Web 3.0. Các sự kiện Web 3.0 cũng ngày càng phổ biến hơn.
Tại sao chúng ta cần Web 3.0?
Sự tưởng tượng về không gian mạng là cần thiết về mặt nhận thức để thừa nhận những gì còn thiếu trong thế giới kỹ thuật số hiện đại. Quá trình chuyển đổi từ Web 1.0 sang Web 2.0 đã thể hiện khả năng vô hạn trong không gian mạng, bằng cách cung cấp cho người dùng tùy chọn vừa là người tiêu dùng nội dung vừa là người tạo nội dung. Điều này đã bộc lộ những điểm không hoàn hảo bên của internet và kích thích sự tìm kiếm của mọi người về một “internet hoàn hảo”.
Những thiếu sót của Web 2.0
Nhờ có Web 2.0 mà xã hội kết nối hơn. Tuy nhiên, cấu trúc xã hội của nền kinh tế toàn cầu và sự phân phối của cải, quyền lực không công bằng vẫn tồn tại. Việc quản lý sai dữ liệu người dùng của các công ty công nghệ lớn đã cho phép những thực thể bất hợp pháp sử dụng sai dữ liệu đó. Vì vậy, bảo mật dữ liệu và bảo vệ quyền riêng tư đã trở thành vấn đề cần được giải quyết cấp bách.
Web 3.0 có thể mang lại những gì?
Như Wood đã đề cập, sự khác biệt giữa Web 2.0 và 3.0 sẽ xuất hiện theo các sắc thái từ quan điểm của người dùng trong giai đoạn đầu của nó. Các trình duyệt web có thể giống nhau nhưng sẽ được gọi bằng các tên khác nhau như “wallet” và “key store”. Các khía cạnh web mới này sẽ đóng vai trò là ID trực tuyến của chúng tôi với thông tin tài sản của chúng tôi. Họ có thể xác định một cách thuận tiện các cá nhân để chuyển tiền, trao đổi tài sản và thanh toán qua internet mà không liên quan đến các dịch vụ nhận dạng khác. Các bên đáng tin cậy, trang phục bảo hiểm và dịch vụ dự phòng sẽ cạnh tranh trên toàn cầu trong thị trường mới mở và minh bạch này. Người dùng được giải phóng khỏi việc đào giá hoặc tìm kiếm tiền thuê và được bảo vệ khỏi vi phạm dữ liệu. Web 3.0 sẽ định nghĩa lại “Kỷ nguyên kỹ thuật số”.
Chúng ta vẫn chưa biết thế giới internet mới sẽ phát triển đến mức nào nhưng chắc rằng nó sẽ đưa chúng ta tiến một bước gần hơn đến một mạng internet có tính hiệu quả, công bằng, toàn vẹn và giá trị. Nó cũng dẫn chúng ta đến những câu hỏi như “Những phát triển tiếp theo của Web 3.0 sẽ như thế nào?” và “Web 3.0 sẽ có dạng mới nào?” Những câu hỏi này sẽ đòi hỏi chúng ta phải nghiền ngẫm ở một mức độ cao hơn nhiều.
Lộ trình hiện tại của Web 3.0
Blockchain chắc chắn sẽ trở thành tâm điểm chú ý khi nói đến sự phát triển của Web 3.0 vì các ưu tiên của nó là phân cấp, đáng tin cậy và chống giả mạo phù hợp với mục tiêu của Web 3.0 – một thế hệ internet mới, nơi mà tất cả mọi người đều có quyền được kiểm soát dữ liệu, danh tính của mình. Bên cạnh blockchain, còn có trí tuệ nhân tạo, giao thức lưu trữ dữ liệu phi tập trung và mật mã bảo mật cao, tất cả đều hướng đến việc định hình Web 3.0.
Trở ngại đầu tiên trong quá trình hoàn thiện Web 3.0 là các vấn đề liên quan đến lưu trữ và truyền dữ liệu – vốn là nền tảng của Web 3.0. Hai vấn đề này cũng là khuôn khổ cơ bản cho một số ứng dụng blockchain. Trở ngại thứ hai cần xem xét là tính khả thi của việc nhúng danh tính kỹ thuật số vào các ứng dụng này. Trở ngại cuối cùng là trình duyệt web và giao diện người dùng theo những cách quen thuộc với công chúng.
Giao thức tương tác không tin cậy/ tin cậy thấp (blockchain)
Các công nghệ blockchain xác nhận giá trị của sản phẩm và tính toàn vẹn của tất cả các bên trực tuyến – một tính năng quan trọng để hiện thực hóa Web 3.0. Nhưng Web 3.0 thiếu một giao thức tương tác đáng tin cậy và phi tập trung để giao tiếp các chức năng bên trong. Do đó, nhiều chuyên gia trong ngành đang xây dựng giao thức cơ bản cơ bản để hỗ trợ cho Web 3.0 được hoàn thiện hơn và Polkadot là giải pháp do Wood xây dựng.
Lưu trữ phi tập trung
Nhiều quốc gia đã thực hiện luật bảo mật dữ liệu internet. Điều này đã giúp nâng cao nhận thức của mọi người về bảo mật dữ liệu hơn. Tuy nhiên, với những nỗ lực bảo mật việc sử dụng dữ liệu và lưu trữ dữ liệu trong hệ thống internet ở thời điểm hiện tại mà không có quy định hợp pháp thì nó cũng sẽ trở nên vô ích. Việc hiện thực hóa này đã dẫn đến một số công nghệ lưu trữ dữ liệu phi tập trung, bao gồm IPFS (Hệ thống tệp liên hành tinh). Vẫn chưa chắc chắn liệu IPFS có được sử dụng rộng rãi hay không, nhưng ít nhất là các lỗ hổng có thể vi phạm dữ liệu khi sử dụng các máy chủ tập trung đã được nhận ra. Sự cố vi phạm dữ liệu lớn của Facebook càng chứng thực cho vấn đề này.
Truyền thông và tính toán phi tập trung
Mục tiêu của Polkadot là trở thành nền tảng chính để truyền dữ liệu và trao đổi tài sản trong Web 3.0. Để đạt được điều này, Polkadot sẽ cần phải phát triển một mô hình thân thiện với người dùng để làm nền tảng. Nền tảng này sẽ hỗ trợ công cụ phát triển blockchain hiệu quả và phù hợp với nhiều nền kinh tế, bằng cách tạo điều kiện thuận lợi cho tất cả các giao dịch trong hệ sinh thái. Chỉ khi một khuôn khổ phân quyền như vậy được thực hiện, chúng ta mới có thể xem xét thêm việc triển khai truyền thông và tính toán phi tập trung.
Vào tháng 4 năm 2014, Wood đã tuyên bố: “Dự kiến Web 3.0 được công bố trong cộng đồng Ethereum là để các giao thức ngang hàng (P2P) định hình internet từ cơ sở phần mềm đến bản hoàn chỉnh của mạng – với sự phân quyền và bảo vệ quyền riêng tư là các tính năng chính”.
Ứng dụng phi tập trung
Bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư dữ liệu là những chủ đề được thảo luận nhiều khi nói đến ứng dụng, đặc biệt là việc thu thập dữ liệu trái phép được sử dụng bởi một số ứng dụng di động. Những vấn đề này là do sự phân đôi giữa hệ thống và phần mềm, làm cho các dApp trở thành giải pháp cho lỗ hổng hệ thống cố hữu này.
Theo báo cáo quý II, có hơn 2400 dapp trên Ethereum – mạng lưới dApp lớn nhất tại thời điểm này. Nó không thể so sánh với số lượng ứng dụng trên internet hiện tại, nhưng đủ để chúng ta thấy xu hướng của các công nghệ blockchain đang trở nên chín muồi.
Nhận dạng phi tập trung
Việc thu thập dữ liệu xảy ra khi đăng ký sử dụng một ứng dụng mới trên thiết bị di động trong Web 2.0. Các công ty có thể tiết lộ dữ liệu của người dùng cho bên thứ ba một cách tự nguyện hoặc không chủ ý thông qua việc rò rỉ dữ liệu trong mạng internet tập trung. Ngay cả Facebook – một trong những gã khổng lồ công nghệ nổi tiếng với giao thức bảo vệ dữ liệu mạnh mẽ, cũng không tránh khỏi việc trở thành nạn nhân của nhiều vụ vi phạm dữ liệu lớn.
Nhận dạng phi tập trung (DID) là giải pháp cho vấn đề này trong Web 3.0. DID là một tập hợp các danh tính hoàn toàn phi tập trung cho phép các cá nhân hoặc thực thể có quyền sở hữu tuyệt đối đối với danh tính kỹ thuật số của mình. Khi người dùng đăng ký các ứng dụng bằng DID, họ có thể sử dụng các ứng dụng này và bảo vệ quyền riêng tư dữ liệu của họ mà không có bất kỳ sự can thiệp nào từ các tổ chức tập trung.
Hai tiêu chuẩn chính của DID lần lượt được thiết lập bởi Tổ chức World Wide Web Consortium (W3C) và Tổ chức Nhận dạng Phi tập trung (DIF). Ngoài hai tiêu chuẩn này, Phần mềm, ArcBlock, uPort, lifeID, Sovrin, Blockstack và một số công ty khác đều có định nghĩa và giao thức DID của riêng họ.
Tối ưu hóa giao diện người dùng
Một dự án xuất sắc khác trong Web 3.0 là Blockstack – một ứng dụng trình duyệt blockchain tích hợp dữ liệu phi tập trung, ứng dụng phi tập trung và dữ liệu người dùng. Internet phi tập trung là nơi người dùng sở hữu các danh tính khác nhau, các luồng dữ liệu liên quan và dữ liệu độc quyền của họ. Người dùng có thể lưu trữ dữ liệu trên thiết bị của riêng họ hoặc trên đám mây, tuyên bố độc lập với các thực thể bên thứ ba.
Các nhà phát triển có thể xây dựng các ứng dụng phi tập trung chạy cục bộ bằng cách sử dụng API của người dùng (Giao diện lập trình ứng dụng). Điều này cho phép người dùng truy cập thông tin của họ mà không cần quan tâm đến việc lưu trữ dữ liệu. Người dùng lấy lại quyền sở hữu dữ liệu của họ bằng cách sử dụng công nghệ này từ Blockstack.
Ứng dụng blockchain này tạo điều kiện bảo mật dữ liệu người dùng và không thể bị vi phạm nếu không được phép. Người dùng có quyền tự do chuyển dữ liệu độc quyền của họ theo bất kỳ hình thức nào họ thích mà không bị hạn chế về nền tảng. Nhiều nền tảng và ứng dụng tương tự cũng đang phát triển.
Điều này bao gồm ví plugin Metamask trên Ethereum, cho phép người dùng trực tiếp sử dụng ví của họ trên trình duyệt PC, thậm chí truy cập dApp. Đã có hơn 1 triệu người dùng hoạt động trên Metamask trong năm qua. Trong khi đó, các trò chơi phổ biến thông qua DAO (các tổ chức tự trị phi tập trung) và Web 3.0 đóng vai trò là những người ủng hộ cho lợi ích của người dùng.
Tương lai của Web 3.0
Các tính năng của blockchain cho phép số hóa tất cả các khía cạnh của cuộc sống hàng ngày thông qua các công nghệ độc đáo của nó. Trong tương lai, cuộc sống thực và thế giới kỹ thuật số sẽ có thể quan trọng như nhau, có thể sẽ có một trạm kiểm soát để xác minh tất cả người dùng khi họ đăng ký tham gia miền kỹ thuật số đó.
Sự tương tác của cộng đồng trong thế giới kỹ thuật số trong tương lai sẽ không giới hạn ở các phương pháp tiếp cận hai chiều như mã QR, văn bản, âm thanh hoặc video. Người dùng sẽ có thể khám phá thế giới kỹ thuật số 3 chiều dưới dạng ảnh đại diện và có thể đăng nhập vào các ứng dụng, tham gia vào các hoạt động xã hội trực tuyến ẩn danh và tham dự các cuộc \họp với danh tính ẩn (trừ khi họ tự giới thiệu).
Người dùng sẽ giao dịch như thể họ đang ở ngoài đời thực mà không cần xác định danh tính hoặc tiết lộ thông tin tài sản của họ. Ẩn danh sẽ không còn là điểm nóng của tội phạm nữa – thay vào đó nó sẽ bảo vệ quyền riêng tư của người dùng.
Ví dụ: Hệ thống có thể đánh giá tất cả các hoạt động có khả năng ảnh hưởng đến điểm tín dụng của người dùng khi hoạt động độc hại được phát hiện vì danh tính sẽ được ghép nối với hệ thống tín dụng. Bất kỳ ai có điểm tín dụng thấp sẽ bị cấm sử dụng ứng dụng. Người dùng có thể “sửa chữa” điểm tín dụng bằng cách trả tiền phạt và các biện pháp xử lý khác, nhưng hồ sơ tín dụng xấu không thể bị giả mạo và có thể được xem xét bất cứ lúc nào.
Danh tính ẩn danh sẽ tương ứng với danh tính kỹ thuật số và danh tính thực trong KYC phi tập trung để ngăn chặn bất kỳ hành vi xấu nào có thể xảy ra. Bên cạnh việc có danh tính ẩn ảo trong thế giới kỹ thuật số còn có tài sản kỹ thuật số, chẳng hạn như “công cụ riêng của người dùng” hoặc bất động sản trong game.
Quyền sở hữu và giá trị của ngôi nhà được xác minh bằng lưu trữ phi tập trung và máy tính phi tập trung. Công nghệ blockchain đảm bảo các tài sản kỹ thuật số này được phân cấp. Các thuật toán liên minh với quản trị phi tập trung bảo vệ quyền sở hữu của người mua đối với tài sản.
Lời kết
Internet phát triển trong suốt 30 năm qua. Chủ yếu là nhờ tốc độ tăng trưởng nhanh chóng, từ đó tạo tiền đề hoàn hảo cho những gã khổng lồ công nghệ như Google, Amazon, Facebook, Tencent và Alibaba vươn lên.
Trong khuôn khổ các quy tắc đơn giản, mỗi thành phần phi tập trung có thể tìm thấy chức năng phù hợp của riêng mình. Những giao thức cơ bản nào hoạt động tốt hơn sẽ được nâng cấp trong khi những giao thức hoạt động kém sẽ bị loại bỏ.
Sự phát triển của Internet trong tương lai sẽ là một hành trình phiêu lưu đầy rẫy những sự kiện ly kỳ. Internet trong tương lai sẽ hoàn toàn thay đổi với sự xuất hiện của blockchain, trí tuệ nhân tạo hoặc các công nghệ chưa được biết đến khác, mang lại nhiều giá trị hơn cho Web 3.0.
Biên tập và tổng hợp – Bitcoincuatoi
—
* Thông tin trong bài viết chỉ mang mục tiêu chia sẻ và cung cấp kiến thức, không phải là lời khuyên tài chính. “Do your own research!” Hãy tự nghiên cứu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
