Vào năm 2021, Roblox niêm yết công khai với tư cách là cổ phiếu Metaverse đầu tiên, đã thúc đẩy sự xuất hiện của khái niệm Metaverse. Tuy nhiên, chỉ sau phát biểu của Mark Zuckerberg về việc định hướng Facebook từ một “Social Media company” trở thành “Metaverse company” thì từ khoá Metaverse mới mạnh mẽ trở thành một trong những từ khóa hot và nhận được mức độ quan tâm lớn từ cộng đồng. Vậy đây có phải là khái niệm chỉ mới nổi trong ngành công nghệ thông tin?
Metaverse là gì?
Metaverse là một vũ trụ hư cấu được tạo nên từ Internet và các công cụ hỗ trợ thực tế ảo tăng cường (như AR, VR,…) nhằm giúp chúng ta có được những trải nghiệm chân thực nhất.
Từ Metaverse được tạo thành từ “meta” (vượt lên) và “verse” (trong Universe – vũ trụ). Như vậy, Metaverse mang hàm ý “vượt lên vũ trụ”, nơi con người tồn tại ở một không gian, hình thái khác song song với thế giới thực. Nhà đầu tư mạo hiểm Matthew Ball tin rằng: “Metaverse sẽ là động lực để tạo ra một thế hệ công ty mới, tương tự như những gì đã xảy ra với sự phổ biến của Internet”.
Vì sao Metaverse trở nên phổ biến?
Nhìn lại lịch sử phát triển, dù Age of Discovery (Kỷ nguyên Khám phá) hay Digital Revolution (Cách mạng Kỹ thuật số), con người luôn có những khát vọng về khám phá và chinh phục. Chúng ta đã vượt qua những đại dương bao la, chinh phục đỉnh núi cao nhất, và đang hướng tới mục tiêu khám phá những bí ẩn trong vũ trụ. Tuy nhiên, với rất nhiều rào cản về công nghệ và nguồn lực tài chính hay tài nguyên, chúng ta không thể đáp ứng hết được các nhu cầu này một cách nhanh chóng. Thế nhưng với sự phát triển vượt bật của Internet và công nghệ, dường như đã có một giải pháp thay thế mới cho những vấn đề trên, đó chính là sử dụng Metaverse.
Với khả năng sáng tạo không giới hạn trong Metaverse, con người sẽ có thêm rất nhiều cảm hứng cho những phát minh ngoài thực tiễn đời sống. Trong bối cảnh đại dịch bệnh Covid-19 hiện tại, Metaverse sẽ là một nơi rất lý tưởng để chúng ta có thể tương tác qua lại với nhau một cách chân thực nhất. Cuộc sống tương lai như trong Ready Player One đang thật sự nằm trong tầm tay chúng ta.
Nguồn gốc của Metaverse
Bắt nguồn từ trí tưởng tượng táo bạo của các nhà văn khoa học viễn tưởng, thuật ngữ này đã xuất hiện trong tiểu thuyết khoa học viễn tưởng Snow Crash năm 1992 của Neal Stephenson (trước cả thời đại Internet). Trong tác phẩm, con người có thể tương tác với nhau trong một không gian 3D giống như Cyberpunk.
Dựa trên first-principles (nguyên tắc cơ bản), Metaverse có một số đặc điểm như sau:
1. Sustainability (bền vững)
Metaverse không chỉ là một bộ phim VR (Virtual Reality – thực tế ảo) hay trò chơi UGC (User-generated content – nội dung do người dùng tạo ra), mà phải là một hệ thống bền vững, liên tục cung cấp dịch vụ và nội dung với một hệ sinh thái ngày càng phát triển và phong phú, giống như Internet.
2. Immersion (chân thực)
Metaverse nhằm mục đích xây dựng một không gian chia sẻ ảo bên ngoài vũ trụ thực. Do đó, nó phải tích hợp với công nghệ VR, AR, và thậm chí cả công nghệ BCI (Brain-Computer Interface – giao diện não-máy tính). Việc này sẽ đem lại các tính năng như chia sẻ ảnh ba chiều, ảo hóa 3D, độ trễ thấp, cảm giác thực tế, tương tác thời gian thực và nhận dạng ảo để cung cấp cho người dùng cảm giác trải nghiệm thực tế chân thực nhất.
3. Openness (tính mở)
Metaverse cho phép mọi người tự do truy cập và ngắt kết nối bất cứ lúc nào giống như Internet. Đồng thời, Metaverse cũng phải là một không gian giúp những sáng tạo trở nên không có giới hạn.
4. Economic System (hệ thống kinh tế)
Một hệ thống kinh tế song song với thực tế. Trong đó, người tham gia có thể dịch chuyển tài sản của mình giữa thế giới thực và Metaverse một cách dễ dàng dựa trên blockchain. Bên cạnh đó, việc có những cải tiến sáng tạo đột phá trong metaverse cũng khuyến khích người dùng tích luỹ và gia tăng tài sản cho chính bản thân như tài sản kỹ thuật số, đầu tư, chuyển nhượng giao dịch.
Sự phát triển của Metaverse
Trước đây, Metaverse thường tồn tại trong một xã hội Dystopia (Phản địa đàng – thế giới phát triển hướng tiêu cực trong khoa học viễn tưởng). Nhưng ngày nay, Metaverse đã trở thành một xu hướng mới bao trùm trên Internet, VR, AR và lĩnh vực đầu tư tài chính. Dường như con người đã bước vào Age of Discovery cho vũ trụ ảo.
Metaverse không phải là giả thuyết vô căn cứ, mà là tưởng tượng hợp lý dựa trên trình độ phát triển công nghệ và quy luật tiến hóa công nghệ. Sự phát triển của Metaverse dựa trên ba thành phần chính sau: Internet, các thiết bị tương tác nhập vai và blockchain.
Internet
Internet là tiền đề quan trọng cho sự ra đời của xu hướng Metaverse. Nó không chỉ cung cấp nền tảng mạng vật lý tích hợp mạng và sức mạnh tính toán mà còn tạo ra một lượng lớn nội dung chất lượng cao (như game, audio, video…), thực sự tạo nên cơ sở hạ tầng cho kết nối ảo.
Vào năm 1989, Internet được chú ý rộng rãi thông qua sự kết hợp của World Wide Web và các trình duyệt web. Nó nhanh chóng thâm nhập vào các khía cạnh xã hội, công việc, cuộc sống và giải trí của mọi người. Mặc dù trải nghiệm Internet vào thời điểm đó còn sơ khai, nhưng nó đã cho thấy động lực phát triển đầy tiềm năng. Lần đầu tiên, Internet cho phép mọi người trên toàn thế giới giao tiếp và tương tác giữa các khu vực và múi giờ thông qua một mạng ảo.
Nguồn: Barrett Lyon
Sau 7 năm, từ mạng lưới thưa thớt đến mạng lưới dày đặc sáng chói, Internet cho thấy sự phát triển bùng nổ như thế nào. Với công nghệ mạng tốc độ cao 5G, Internet đã được tích hợp triệt để thông qua các thiết bị đầu cuối như máy tính, điện thoại di động, thiết bị máy tính bảng và các thiết bị đeo thông minh. Mọi người đã có thể sử dụng Internet để đáp ứng hầu hết các nhu cầu của mình như: công việc, tương tác xã hội, giải trí, ăn uống, mua sắm, du lịch…
Vì vậy, sau khi khái niệm “Metaverse” ra đời vào năm 1992, Internet đã trở thành một phần thiết yếu của nó. Sự phát triển hoàn thiện của Internet đã cung cấp đủ cho Metaverse sức mạnh tính toán, đường truyền mạng với độ trễ thấp và nhiều môi trường tương tác ảo (bao gồm trò chơi, phim hoặc buổi hòa nhạc online…).
VR, AR và Brain-Computer Interface
Metaverse không khác gì mấy so với thiên đường lý tưởng trong các tôn giáo truyền thống hay như “Neuromancer” thường xuất hiện trong khoa học viễn tưởng. Nó nhằm mục đích xây dựng một không gian hư cấu bền vững nhưng vẫn kết nối với thế giới thực.
Do đó, sự phát triển của Metaverse không chỉ tạo ra sự kết nối ảo của người chơi mà còn cung cấp trải nghiệm tương tác nhập vai chân thực nhất có thể, đồng thời, vẫn phải duy trì cảm giác về thế giới thực.
Do đó, việc xây dựng Metaverse cũng cần đến các thiết bị nhập vai dựa trên VR, AR và công nghệ BCI như những phương tiện tương tác cần thiết.
- Công nghệ VR (Virtual Reality – thực tế ảo) là công nghệ mô phỏng máy tính để tạo và trải nghiệm thế giới ảo.
- Công nghệ AR (Augmented Reality – thực tế tăng cường) là công nghệ tích hợp khéo léo thông tin ảo với thế giới thực để có được trải nghiệm cảm giác siêu thực.
- Công nghệ BCI (Brain-Computer Interface – giao diện não-máy tính) vẫn đang trong giai đoạn nghiên cứu và phát triển trong phòng thí nghiệm, nhưng nó vẫn có nhiều triển vọng ứng dụng sáng tạo.
Nhìn vào các tiện ích của cả 3 công nghệ, đây sẽ là cầu nối giữa thế giới thực và Metaverse. Điều này đem đến cho người chơi trải nghiệm tương tác hoàn toàn chân thực, lâu dài và mượt mà nhất.
Metaverse Blockchain
Hệ thống kinh tế dựa trên blockchain có thể cung cấp cho Metaverse các dịch vụ tài chính bao gồm thanh toán trực tuyến, chuyển giá trị và lưu trữ giá trị. Như vậy, người dùng trong Metaverse có thể đánh dấu, xác nhận và xác minh quyền giao dịch.
Nguồn: Gouuosheng Securities Research
Giá trị của blockchain trong Metaverse chủ yếu nằm ở ba khía cạnh sau:
1. Hệ thống thanh toán
Công nghệ blockchain bắt nguồn từ Bitcoin, là một công nghệ sổ cái phi tập trung dựa trên mạng P2P, với các đặc điểm cơ bản bao gồm không dễ làm giả, công khai và minh bạch, thanh toán P2P,…
Trong Metaverse, hệ thống kinh tế sẽ trở thành chìa khóa để có thể vận hành quy mô lớn và bền vững, và công nghệ Blockchain sẽ cung cấp cho Metaverse khả năng thanh toán tương thích liền mạch với không gian ảo của mạng.
2. Hợp đồng thông minh
Hợp đồng thông minh xuất phát từ nền tảng Blockchain thế hệ thứ hai – Ethereum, là một chuỗi các dòng lệnh lập trình được triển khai trong mạng blockchain và có thể được thực thi tự động khi đáp ứng các điều kiện kích hoạt.
Do tính công khai và minh bạch của chính mạng lưới blockchain, các hợp đồng thông minh có các tính năng tuyệt vời như tự động hóa, có thể lập trình, tính mở, minh bạch và khả năng xác minh, do đó các tương tác đáng tin cậy trên chuỗi có thể được thực hiện mà không cần nền tảng xác minh bên thứ ba.
Do đó, nếu hệ thống tài chính trong Metaverse được xây dựng trên blockchain, thì các đặc điểm của hợp đồng thông minh có thể được sử dụng như một thủ tục, mà không cần sự giám sát, có thể xác minh, theo dõi và đáng tin cậy. Bằng cách này, các hành vi xấu có thể tồn tại trong hệ thống tài chính bị giảm đáng kể.
3. NFT
NFT (Non-fungible Token) là loại token không thể thay thế, dùng để phân biệt với các token đồng nhất thông thường (Fungible token).
Tính năng giá trị nhất của NFT là không thể phân chia và tính duy nhất. Vì vậy, NFT có thể được coi như một chứng chỉ xác thực để đánh dấu, giao dịch và chuyển giao quyền của các tài sản độc quyền và không thể tách rời.
Do đó, NFT phù hợp để xác định tính duy nhất của các tài sản Metaverse như hồ sơ người dùng, dữ liệu cá nhân, vật phẩm quý hiếm, quyền tài sản, sở hữu trí tuệ. Sau đó bảo vệ, giao dịch và chuyển giao tài sản và quyền của người dùng tốt hơn.
Tiềm năng của Metaverse
Từ lâu, Metaverse đã luôn phát triển song song cùng công nghệ và kỹ thuật. Tiềm năng phát triển của tiền mã hóa, của trí tuệ nhân tạo, công nghệ thực tế ảo đều đang góp phần tạo nên một vũ trụ Metaverse.
Theo dữ liệu từ LD Capital (Quỹ đầu tư vào công nghệ Blockchain lâu đời tại Trung Quốc), nền công nghiệp Metaverse sẽ bao gồm 3 thành phần chính: phần cứng, nội dung và blockchain.
Ngành công nghiệp phần cứng
Trong Metaverse, người dùng phải có được cảm nhận về thời gian thực để xây dựng trải nghiệm sống động thông qua các thiết bị tương tác. Vì vậy cần có yêu cầu cao của phần cứng và làm cho phần cứng trở thành điều kiện tất yếu đối với Metaverse. Phần cứng được chia làm 2 loại:
- Nền tảng phần cứng cho mục đích chung: Nền tảng phần cứng này chủ yếu liên quan đến sức mạnh tính toán và đường truyền mạng. Về sức mạnh tính toán, khả năng tính toán theo yêu cầu của Metaverse gần như không giới hạn. Do đó, công nghệ cloud computing (điện toán đám mây) đã nhận được sự quan tâm vì khả năng mở rộng sức mạnh tính toán lớn hơn và khả năng sử dụng hiệu quả tài nguyên điện toán. Từ đó làm giảm ngưỡng sức mạnh tính toán cho các thiết bị đầu cuối cá nhân. Nó được kỳ vọng sẽ trở thành công cụ hỗ trợ sức mạnh tính toán mạnh mẽ cho ngành công nghiệp Metaverse trong tương lai.
- Nền tảng phần cứng cho mục đích chuyên dụng: Nền tảng phần cứng này chủ yếu liên quan đến các thiết bị đảm bảo cảm giác tương tác thực và cảm giác nhập vai của người dùng, bao gồm thiết bị AR, thiết bị VR và thiết bị Brain-Computer Interface.
Ngành công nghiệp nội dung
Trong thời đại Internet, “flywheel effect” (hiệu ứng bánh đà) và “network effect” (hiệu ứng mạng) là hai quy luật quan trọng thúc đẩy sự thành công và phát triển không ngừng của toàn ngành. Trong ngành công nghiệp này của Metaverse cần phải đủ hấp dẫn về chủng loại và chất lượng để tạo “network effect” và giảm chi phí mở rộng quy mô. Khi nó phát triển đến giai đoạn đủ tốt sẽ tạo được “flywheel effect”.
Hiện tại, nhiều công ty Internet đang tích cực triển khai ngành công nghiệp nội dung Metaverse, chẳng hạn như Valve Steam, nền tảng Facebook & Horizon, Omniverse của NVIDIA và công cụ vật lý tương tác của Reworld.
Vì Metaverse có những lợi thế về khả năng nhập vai và tính tương tác, Metaverse sẽ trở thành nơi cung cấp trò chơi ảo tốt nhất tập trung vào trải nghiệm người dùng. Các trò chơi sẽ là hình thức hiển thị nội dung chính cho hầu hết các ứng dụng kịch bản trong Metaverse như nghệ thuật, giải trí và thậm chí một số cảnh đời sống. Đồng nghĩa, tất cả các kịch bản ứng dụng trong Metaverse sẽ hiển thị các đặc điểm gamification rõ ràng. Các trò chơi UGC mở với đại diện là Minecraft và Roblox đã bắt đầu triển khai tương tự.
Nhìn chung, ngành công nghiệp nội dung của Metaverse sẽ rất khác so với thời đại Internet. Trong tương lai, nó sẽ càng nổi lên thông qua cách tiếp cận dựa trên trò chơi, chẳng hạn như trò chơi + buổi hòa nhạc, trò chơi + cuộc họp làm việc, trò chơi + lễ tốt nghiệp,..
Ví dụ, vào ngày 03/02/2021, rapper người Mỹ Travis Scott đã sử dụng công nghệ chụp chuyển động để tổ chức một sân khấu ảo mang tên “ASTRONOMICAL” trong trò chơi “Fortnite”. Sự kiện này đã tạo hiệu ứng rất mạnh trong cộng đồng.
Nguồn: Travis Scott & “Fortnite”
Ngành công nghiệp Blockchain
Dù đã có ngành công nghiệp phần cứng và nội dung đem lại những trải nghiệm chân thực và khả năng nhập vai tốt nhưng Metaverse vẫn thiếu tính tương tác qua lại. Chúng ta không thể di chuyển hay trao đổi vật phẩm hiếm trong Minecraft để lấy vật phẩm tương đương trong Fortnite. Ngoài ra, các tài sản không hoàn toàn thuộc về quyền cá nhân. Nếu luật pháp hoặc chính sách công ty tác động thì các vật phẩm này có thể biến mất khỏi tài khoản của người dùng.
Ngành công nghiệp Blockchain sẽ là giải pháp giúp Metaverse. Hiện tại, công nghệ Blockchain có khả năng mở rộng rất lớn. Đặc biệt là các blockchain có concept (ý tưởng) dạng Internet of Blockchain như Avalanche, Polkadot hay Cosmos. Ngoài ra, các tài sản trên các blockchain khác nhau hoàn toàn có thể dịch chuyển qua lại thông qua Cross-chain. Nhưng Blockchain vẫn đảm bảo tính bảo mật tài sản cao, giúp người dùng tránh khỏi những đợt tấn công.
Blockchain cũng đã bước đầu tạo được một hệ thống kinh tế đơn giản với sự phát triển mạnh của DeFi. Vai trò của DeFi (Decentralized Finance – Tài chính phi tập trung) sẽ giúp các hoạt động kinh tế được thực hiện một cách dễ dàng. Người dùng trao đổi, buôn bán hàng hóa trên Metaverse thông qua các cross-chain bridge, tất cả đều phi tập trung và trustless (không cần đặt niềm tin). Còn về nhu cầu vay vốn trên Metaverse sẽ có Lending và Borrowing. Và còn rất nhiều hoạt động tiềm năng khác mà Metaverse có thể thực hiện được trên Blockchain.
Như vậy, dựa vào công nghệ Blockchain, khả năng mở rộng và sự sáng tạo của Metaverse là không giới hạn cũng như đề cao sự cá nhân hoá và phân quyền.
Các nhà đầu tư
Khái niệm về Metaverse đã xuất hiện lâu, nhưng không phải ngẫu nhiên bây giờ nó đã được nhắc nhiều đến vậy. Ngoài việc giải quyết những nhu cầu trong đời sống thực tiễn, Metaverse còn thu hút được sự chú ý từ những ông lớn – những tổ chức có nguồn lực dồi dào và tầm nhìn khổng lồ.
Trong các ông trùm công nghệ, không thể không nhắc đến Facebook. Họ đã sở hữu Oculus và đầu tư các thiết bị VR để sẵn sàng hoàn thành những cơ sở hạ tầng phần cứng thiết yếu cho Metaverse.
Các gã khổng lồ công nghệ như Google, Microsoft, Sony cũng đã cùng Facebook thành lập nên liên minh XR Association với tham vọng tạo nên tương lai của “Experiential Reality”.
Ngoài ra, sau vụ kiện với Apple, Tim Sweeney – CEO của Epic Games cũng đã thể hiện tham vọng muốn phát triển một Metaverse. Dự án nhanh chóng nhận được ủng hộ khi có nhiều công ty công nghệ, trong đó có Sony đã đầu tư $200M.
Trong thị trường tiền mã hóa, Dave Carr – nhà phát ngôn của Decentraland (nền tảng VR phát triển trên Ethereum) đề cao về tính phi tập trung của Metaverse, vì tính phi tập trung sẽ giúp người dùng thỏa sức sáng tạo và có quyền sở hữu thực sự những thứ họ có được trong Metaverse.
Tổng kết
Nhìn chung, Metaverse vẫn chỉ là một concept thuộc về tương lai, và chưa phải thời điểm bùng nổ. Metaverse bắt nguồn từ Internet nhưng vẫn còn một chặng đường dài để xây dựng Metaverse cuối cùng. Tầm quan trọng của blockchain đối với Metaverse vẫn bị đánh giá thấp nghiêm trọng.
Tuy nhiên, dựa vào tiềm năng của các ngành công nghiệp và sự đầu tư từ các ông lớn, điều này cho thấy trong tương lai, vũ trụ hư cấu của Metaverse hoàn toàn có thể trở thành ngành công nghiệp hàng nghìn tỷ đô. Một không gian để giải trí, thương mại và thậm chí còn là nơi làm việc. Metaverse sẽ thay đổi cách chúng ta tương tác với thế giới kỹ thuật số, mang lại cơ hội mới cho người sáng tạo, gamers và nghệ sĩ.
Biên tập và tổng hợp – Bitcoincuatoi
—
* Thông tin trong bài viết chỉ mang mục tiêu chia sẻ và cung cấp kiến thức, không phải là lời khuyên. “Do your own research!” Hãy tự nghiên cứu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
