Với việc áp dụng rộng rãi Ethereum, Polygon đã có sự gia tăng ổn định trong các giao dịch được gửi trên Ethereum, dẫn đến giá gas cao hơn khi các giao dịch tranh giành không gian limited trong block. Điều này đã dẫn đến giải pháp Layer-2 (L2) khác nhau nhằm mục đích xử lý một số lượng lớn các giao dịch mà không ảnh hưởng đến bảo mật.
Trong số nhiều giải pháp mở rộng quy mô xuất hiện trong quá khứ, Plasma có nhiều tiềm năng nhất. Tuy nhiên, sự phát triển này gặp vài khó khăn trong các vấn đề như kịch bản thoát mass (Mass là một công cụ đồng thuận với mục đích trở thành cơ sở hạ tầng cơ bản cho tất cả các lớp đồng thuận blockchain), tính khả dụng của dữ liệu và thiếu hỗ trợ cho các hợp đồng thông minh chuyên quyền. Những hạn chế của Plasma đã đòi hỏi cộng đồng phải đưa ra các giải pháp tốt hơn và trong những năm gần đây, Rollups đã đạt được sức ảnh hưởng nhất định.
Rollups là gì?
Rollups cung cấp một giải pháp gọn gàng để giải quyết vấn đề của tất cả node Ethereum. Vì chúng phải thực hiện tất cả các giao dịch có bên trong một block để xác minh chỉ có các chuyển đổi hợp lệ mới được đưa lên. Trong ZK-Rollups dựa trên Zero-knowledge, các giao dịch được thực hiện off-chain và validity proof (bằng chứng hợp lệ) cho thấy chỉ những chuyển đổi hợp lệ mới được chấp nhận cung cấp trên Ethereum. Chi phí xác minh thấp của ZK-Proofs cho phép các smart contract (hợp đồng thông minh) trên Ethereum xác minh hàng trăm giao dịch mà không tốn nhiều gas. Điều này phân bổ chi phí on-chain cho mỗi giao dịch với một giá trị rất thấp.
Mặt khác, Optimistic Rollups phụ thuộc vào các fraud proof (bằng chứng gian lận) thay cho các bằng chứng hợp lệ. Việc thực hiện vẫn diễn ra ngoài chuỗi nhưng một yêu cầu được đưa ra trên Ethereum cần có thời gian xử lý. Trong khoảng thời gian này, các nhà điều hành khác có thể xác minh khiếu nại và đưa ra yêu cầu, hoặc bằng chứng gian lận on-chain trong trường hợp họ không đồng ý với khiếu nại. Giao thức giải quyết tranh chấp trên chuỗi quyết định bên nào đúng và dựa trên đó, khi giao dịch on-chain hoàn thành mới được tính. Bởi vì mỗi yêu cầu đều cần hỗ trợ bởi stake, các bên đối thủ cạnh tranh sẽ không được xác định để cung cấp các tuyên bố hoặc thách thức không chính xác.
Vậy Rollups nào tốt hơn?
Cộng đồng có nhiều ý kiến khác nhau về việc một trong hai cách tiếp cận nào tốt hơn. Mặt khác, ZKP đang có nhiều tối tân nhưng Optimistic tiềm năng hơn, và rất khó để thiết kế các hệ thống ZK có thể được triển khai trong thực tế. Trong ngắn hạn, có nhiều hàng rào sẽ được áp dụng. Việc tạo ZKP có thể tốn một lượng tài nguyên đáng kể. Có sự cân bằng giữa thiết lập đáng tin cậy, chi phí tạo proof (bằng chứng) và chi phí xác minh. Đối với các chuyển đổi hợp đồng thông minh chuyên quyền, việc thiết kế mạch ZK rất cồng kềnh và tạo proof cực kỳ kém hiệu quả. Thực tế của những điều này là chưa có hệ thống ZK tương thích với EVM nào được triển khai trong sản xuất.
Optimistic Rollups ngày nay có thể hỗ trợ hầu hết các opcode (mã máy chỉ cho bộ xử lý lệnh nào cần phải thực hiện) Ethereum, dẫn đến việc di chuyển dễ dàng hơn và mặt lý thuyết đơn giản hơn nhiều so với ZK. Tuy nhiên, do không có tính hoàn thiện ngay lập tức, họ phải chịu những thách thức về thanh khoản. Optimistic Rollups cũng phụ thuộc vào khả năng chống kiểm duyệt để bảo mật, không giống như bản tổng hợp ZK chỉ phụ thuộc vào khả năng tồn tại.
Mặc dù hai công nghệ chiến đấu để giành quyền tối cao, nhưng nếu đặt cược về lâu dài, Polygon sẽ đầu tư cho ZK-Rollups. Nghiên cứu Zero-knowledge mỗi ngày đang thúc đẩy họ đến gần hơn với mục tiêu hiện thực hóa ZK-Rollups hiệu quả cho các chuyển đổi trạng thái chuyên quyền.
Khi công nghệ đầy đủ, đâu là nơi tốt cho tài sản của bạn?
Cả ZK Rollups và Optimistic Rollups ngày nay đều có thể xử lý các giao dịch tài chính rất tốt. Tuy nhiên, ở góc độ người dùng, trải nghiệm về cơ bản sẽ khác. Để hiểu rõ hơn về sự khác biệt, trước tiên cần xác định tính hoàn thiện trong một thế giới tập trung rollup. Thông thường, một giao dịch được gọi là hoàn thành khi nó được đưa lên block và thứ tự không thể thay đổi. Trong thế giới rollup, người dùng hoàn thành gian dịch ngay khi họ chắc chắn về kết quả của mình. Trong một số trường hợp, điều này khác với độ trễ withdraw (rút) phụ thuộc vào thời điểm Layer 1 nhận ra giao dịch.
Người dùng tham gia vào rollup cần thời gian đợi:
ZK Rollups: Sau khi nhà điều hành nhận giao dịch, người dùng cần đợi tạo proof off-chain, gửi proof on-chain cũng như xác minh và hoàn thiện ZK tương ứng trên Ethereum. Cả thời gian hoàn thành và độ trễ withdraw đều như nhau trong những trường hợp như vậy. Vì người dùng chỉ có thể chắc chắn vào kết quả sau khi proof được gửi và xác minh. Đối với các giao dịch tài chính đơn giản, ngày nay có thể mất hàng chục phút đến vài giờ. Tuy nhiên, các thời gian này thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào ứng dụng, số lượng mỗi đợt, độ phức tạp của giao dịch,…
Optimistic Rollups:
- Người dùng có thể tự thực hiện tất cả các giao dịch được gửi trong một yêu cầu và sau đó xác minh yêu cầu đó. Khi xác minh thành công, có thể chắc chắn rằng xác nhận quyền sở hữu là đúng và do đó giao dịch được hoàn tất. Tuy nhiên, các giao thức trong không gian này vẫn đang phát triển và chúng ta cần chờ xem các thông số cấu hình mà các hệ thống này sử dụng trong triển khai thế giới thực. Đặc biệt, cách thức các giao dịch được sắp xếp theo trình tự và theo đợt và tần suất chúng được gửi trên chuỗi sẽ xác định độ trễ mà người dùng phải đối mặt. Điều này để xác định tính chính xác. Ngoài ra, khi việc áp dụng chuỗi ngày càng phát triển, việc xác minh cá nhân có thể trở nên tốn kém về mặt tính toán. Tuy nhiên, các triển khai hiện tại như Arbitrum cho thấy tiềm năng với độ trễ rất thấp cho giao dịch hoàn thành, theo thứ tự chỉ vài giây.
- Để rút tiền, người dùng cần đợi khoảng thời gian chờ xử lý sau khi nhà điều hành nhận giao dịch và gửi giao dịch đó on-chain. Thời gian tầm khoảng 1–2 tuần ngày, tùy thuộc vào quá trình xây dựng tổng hợp và sự đồng thuận trong chuỗi.
Các nhà cung cấp thanh khoản có thể trợ giúp bằng cách hợp tác với các nhà điều hành và phát hành token cho người dùng “ngay lập tức”. Các pool như vậy chỉ giúp tạo ra các token có thể thay thế. Nhưng đối với NFT, người dùng không có lựa chọn nào khác ngoài việc chờ đợi toàn bộ thời gian xử lý. Có những yêu cầu về việc tạo ra pool thanh khoản, phù hợp với người rút và người gửi,…nhưng các hệ thống sản xuất hiện tại đã vượt qua những yêu cầu đó. Khi các hệ thống này được áp dụng nhiều hơn, sẽ rất thú vị khi xem cách chúng xử lý các vấn đề trong quá trình sản xuất.
Vậy Rollups có đáp ứng tất cả các mở rộng về quy mô?
Trong thời gian ngắn, rollup sẽ làm giảm đáng kể chi phí giao dịch. Một số chuỗi rollup đã trong giai đoạn thử nghiệm và kết quả cực kỳ ấn tượng. Cả hai rollup đã đạt được hàng trăm đến hàng nghìn giao dịch mỗi giây. Tuy nhiên, những con số không đại diện cho chi phí và sắc thái thực tế. Hệ thống ZK Rollup chưa có mục đích chung và chỉ tối ưu hóa cho một ứng dụng duy nhất. Thông thường, ZK Rollups khấu hao chi phí tạo proof dẫn đến chi phí TPS cao mà xử lý chậm trễ. Người ta cần phải nhìn xa hơn những con số được công bố để hiểu tiềm năng thực sự của các hệ thống và chọn một hệ thống phù hợp nhất cho các trường hợp.
Bất chấp hiệu suất đáng kinh ngạc mà các hệ thống này hứa hẹn, vẫn có một mức trần đối với số lượng giao dịch mà chúng có thể xử lý. Ngay cả khi rollup thực hiện hàng nghìn giao dịch, họ cần gửi tất cả dữ liệu giao dịch on-chain. Để giảm chi phí, ngày nay sử dụng calldata nhưng có giới hạn đối với số lượng calldata mà mạng Ethereum có thể giữ. Khi nhiều rollup triển khai trên Ethereum và được áp dụng hàng loạt, giới hạn cao hơn này sẽ cản trở thông lượng.
Trong phần tiếp theo của loạt bài này, Polygon sẽ khám phá lĩnh vực này và thảo luận về cách cộng đồng đang làm việc để giải quyết vấn đề.
Nhóm thảo luận Polygon Việt Nam
Nguồn: Polygon
—
Theo dõi Telegram và Facebook Bitcoincuatoi để cập nhật những thông tin về Crypto, DeFi cùng nhiều dự án Blockchain.
Nhóm thảo luận: Nhóm Telegram | Nhóm Facebook
*Thông tin trong bài viết chỉ mang mục đích chia sẻ và cung cấp kiến thức, không phải là lời khuyên đầu tư. “Do your own research!” Hãy tự nghiên cứu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
