Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) là gì?
Sàn giao dịch tiền mã hoá phi tập trung (DEX – Decentralize Exchange) là sàn giao dịch không dựa vào một bên thứ ba để lưu trữ, quản lý tiền mã hóa. Tất cả tiền mã hóa trong sàn giao dịch này được lưu trữ trên blockchain. Hay có thể nói, người dùng hoàn toàn có quyền kiểm soát quỹ và giao dịch thực hiện mà không cần nhờ đến bên trung gian nhằm mục đích tránh các rủi ro trong vấn đề bảo mật, hacker hay lừa đảo. Đặc biệt, mọi giao dịch trên sàn được ẩn danh, vì vậy việc đánh thuế hay kiểm soát vốn và rất khó.
Sàn giao dịch DEX có hệ thống hoạt động bằng cách tạo ra token proxy (tài sản mã hóa đại diện cho loại tiền tệ hoặc tiền điện tử) hoặc tạo ra tài sản (đại diện cổ phiếu trong công ty), hay qua hệ thống ký quỹ đa chức phân cấp.
Một số sàn giao dịch phi tập trung (DEX) phổ biến: Uniswap, 1inch, PancakeSwap,…
Ưu điểm của sàn giao dịch phi tập trung (DEX)
- Không cần KYC: KYC/AML là tiêu chuẩn bắt buộc của nhiều sàn giao dịch. Vì các lý do pháp lý, các cá nhân thường phải gửi giấy tờ tùy thân và bằng chứng địa chỉ. Tuy nhiên, đối với sàn DEX thì không cần cấp quyền và sẽ không có ai kiểm tra danh tính của bạn, tất cả bạn cần chỉ là một ví tiền mã hoá.
- Không rủi ro đối tác: Một trong các yếu tố chính khiến các sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung hấp dẫn là vì chúng không giữ tiền của khách hàng. Do đó, nếu có rủi ro xảy ra thì cũng sẽ không khiến tiền hay thông tin cá nhân của người dùng gặp nguy hiểm.
- Quỹ được kiểm soát hoàn toàn bởi người dùng: Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) được sở hữu và điều khiển bởi tất cả các bên tham gia và không có một bên thứ 3 nào có được quyền lưu giữ nguồn vốn của khách hàng. Việc kiểm soát tiền luôn nằm trong tay của người dùng nhờ cấu trúc mạng lưới ngang hàng.
Nhược điểm của sàn giao dịch phi tập trung (DEX)
- Tính khả dụng: Hiện nay, trên thực tế thì sàn DEX vẫn không mấy thân thiện với người dùng bằng các sàn giao dịch truyền thống. Đối với người mới chưa quen với các ví tiền mã hoá phi lưu ký thì cần có thời gian làm quen với các sàn DEX. Trong quá trình giao dịch nếu quên mật khẩu, bạn có thể dễ dàng đặt lại. Tuy nhiên, nếu quên seed phrase, tiền của bạn sẽ mãi mãi thất lạc mà không thể lấy lại được.
- Khối lượng giao dịch và tính thanh khoản: Khối lượng giao dịch của các sàn DEX quá nhỏ bé so với các sàn CEX. Đặc biệt, tính thanh khoản của các sàn phi tập trung cũng khá thấp bởi đây vẫn là những sàn còn khá mới mẻ, ít người dùng và chưa hẳn sẽ có cung và cầu cho các tài sản tiền mã hoá mà bạn muốn giao dịch. Bạn có thể sẽ không tìm thấy cặp giao dịch mong muốn, hoặc nếu tìm thấy, có thể giá giao dịch sẽ không được uy tín.
- Phí giao dịch: Phí trên các sàn DEX không phải luôn cao hơn, nhưng sẽ có các thời điểm cao hơn rất nhiều so với CEX, đặc biệt là khi mạng lưới quá tải hoặc bạn đang sử dụng một số lệnh trên chuỗi.
Sàn giao dịch tập trung (CEX) là gì?
Ngược lại với DEX, sàn giao dịch tập trung (CEX – Centralize Exchange) là sàn giao dịch tiền mã hóa được quản lý và giám sát bởi một bên thứ ba. Toàn bộ giao dịch, tài sản của bạn sẽ do bên sàn giám sát. Đối với loại sàn này thì bạn có tạo tài khoản ID và password để đăng nhập, nó tương tự như tạo tài khoản ngân hàng rồi nhờ ngân hàng chuyển tiền.
Một số sàn giao dịch tập trung (CEX) phổ biến hiện nay mà ai tham gia thị trường Crypto cũng có thể biết đến là: Binance, Houbi, Kucoin, Okex,…
Ưu điểm của sàn giao dịch tập trung CEX
- Dễ sử dụng: Sàn phi tập trung CEX ra đời sớm nên có lượng khách hàng tham gia đông đảo. Giao diện sử dụng quen thuộc, gần gũi giúp người dùng thao tác dễ dàng, nhanh chóng.
- Tính thanh khoản cao: Trái lại với sàn DEX, thì CEX có tính thanh khoản cực kì cao, các cặp tiền đa dạng với nhiều loại khác nhau giúp người tham gia thỏa sức lựa chọn, bên cạnh đó số lượng người tham gia rất nhiều giúp thời gian để bạn tìm kiếm đối tượng giao dịch nhanh chóng. Quá trình chuyển tiền diễn ra suôn sẻ, tiện lợi.
Nhược điểm của sàn giao dịch tập trung CEX
- Thông qua bên thứ 3: Việc phải đặt niềm tin vào bên thứ 3 sẽ khá rủi ro, tạo ra cơ hội cho nhiều hacker hoạt động, Khi tài khoản trên sàn CEX bị tấn công thì khả năng mất hết toàn bộ tiền là rất cao. Ngoài ra, khi sập sàn, tài sản của bạn cũng tiêu tùng.
- Không trực tiếp quản lý tài sản của mình: Khi muốn thực hiện giao dịch, thì việc đầu tiên bạn cần làm là chuyển tiền lên ví trên sàn và sàn sẽ kiểm soát 100% tài sản crypto của bản. Điều này làm hạn chế đi quyền quản lý tài sản của mình, mọi giao dịch đều phải thông qua xác nhận của sàn mà bạn tham gia.
Sự khác biệt giữa sàn giao dịch DEX và sàn giao dịch CEX
| Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) | Sàn giao dịch tập trung (CEX) | |
| Quản lý | Người dùng có nhiều quyền kiểm soát nhất | Nền tảng có nhiều quyền kiểm soát nhất |
| Bảo mật | Hạn chế rủi ro bị hacker tấn công | Rủi ro bị hack tài sản cao |
| Phổ biến | Chưa phổ biến với newbie | Độ phổ biến cao |
| Phí | Không tính phí hoặc phí rất thấp | Phí giao dịch tuỳ sàn |
| Tính năng | Ít tính năng | Nhiều tính năng |
| Thanh khoản | Thấp | Cao |
| Tốc độ | Chậm (Có thể mất vài phút để hoàn thành) | Nhanh (Tính bằng mili giây) |
| Sử dụng | Nhiều thao tác Đòi hỏi có kỹ năng cao | Dễ sử dụng |
Quản lý
Đối với sàn giao dịch tập trung( CEX), hầu hết quyền kiểm soát tài khoản của bạn thuộc về bên thứ ba điều hành sàn giao dịch.
Còn với sàn giao dịch phi tập trung (DEX), người dùng sẽ kiểm soát tất cả tài khoản từ giao dịch đến lưu trữ tài sản. Vì lý do “phi tập trung” như vậy mà sàn giao dịch phi tập trung (DEX) đang dần trở nên phổ biến hơn.
Bảo mật
Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) có độ bảo mật cao hơn các sàn giao dịch tập trung (CEX). Sàn giao dịch tập trung (CEX) có thể bị hack thông tin, khi đó bạn có thể sẽ mất hết tài sản. Một số vụ hack sàn chấn động có thể nhắc đến: sàn Mt. Gox (2011 – 2014) làm mất 792,500 BTC, sàn Poloniex mất 97BTC (2014), Bitfinex làm mất gần 120,000 BTC (2016),…
Các nền tảng phi tập trung (DEX) an toàn hơn vì ít có rủi ro bị hack hơn trừ khi nó liên quan đến cổng bảo mật DEX. Gần đây nhất, vụ tấn công Poly Network ngày 10/8/2021 được ghi nhận là vụ đánh cắp tiền mã hóa lớn nhất lịch sử tính đến thời điểm hiện tại, khiến nền tảng này mất hơn 600 triệu USD. Tin tặc đánh cắp hàng trăm triệu USD tiền ảo nhờ khai thác lỗ hổng trong hệ thống Poly Network.
Tuy bảo mật hơn sàn giao dịch tập trung (CEX), sàn giao dịch phi tập trung (DEX) cũng cần phải làm tốt hơn cánh cổng bảo mật của mình để không tạo bất cứ lỗ hổng nào cho hacker có thể xâm nhập.
Mức độ phổ biến
Hiện tại, các sàn giao dịch tập trung (CEX) phổ biến hơn các sàn phi tập trung (DEX) vì sàn giao dịch tập trung (CEX) ra đời trước, giao diện thân thiện dễ sử dụng và tính thanh khoản tốt hơn.
Sàn giao dịch phi tập trung (DEX) đang dần phổ biến hơn. Bằng chứng là việc Binance cũng đã ra mắt sàn giao dịch phi tập trung (DEX) của mình.
Phí giao dịch
Các nền tảng tập trung (CEX) sẽ áp đặt các khoản phí đối với mỗi giao dịch. Các khoản phí này khác nhau giữa các sàn khác nhau (thường tính trên % giao dịch).
Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) không tính phí hoặc phí thấp cho việc khớp lệnh trên blockchain.
Tính năng
Về tính năng, các sàn giao dịch tập trung (CEX) có lợi thế hơn so với các sàn giao dịch phi tập trung (DEX). Đây cũng là lý do khiến sàn giao dịch tập trung (CEX) phổ biến hơn. Bạn có thể theo dõi giá, đặt sẵn lệnh mua-bán, sử dụng công cụ quản lý danh mục đầu tư, thêm vào danh sách yêu thích các mã token bạn đang cân nhắc,…
Các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) có các loại lệnh khá hạn chế và không cung cấp giao dịch ký quỹ (và các tính năng tương tự) cho người dùng.
Thanh khoản
Các sàn giao dịch tập trung (CEX) có tính thanh khoản cao hơn vì nhiều người dùng thực hiện các lệnh cụ thể theo xu hướng thị trường. Hơn nữa, sàn giao dịch tập trung (CEX) có AMM – Automated Market Maker là các công cụ đem lại tính thanh khoản tự động cho các sàn giao dịch, bổ sung thêm tính thanh khoản cho nền tảng.
Các nền tảng phi tập trung (DEX) không có nhiều tính thanh khoản như các nền tảng tập trung vì chúng mất thời gian để khớp lệnh và mức độ phổ biến sàn này cũng thấp hơn sàn giao dịch tập trung (CEX).
Tốc độ
Các nền tảng phi tập trung (DEX) chậm hơn so với các nền tảng tập trung (CEX). Theo một phân tích, các sàn giao dịch tiền mã hóa tập trung (CEX) mất trung bình 10 mili giây để thực hiện các giao dịch trong khi một sàn giao dịch phi tập trung (DEX) mất tối thiểu 15 giây để khớp và thực hiện một giao dịch. Nếu thanh khoản quá nhỏ, một sàn giao dịch phi tập trung (DEX) có thể mất hơn một phút để hoàn thành một giao dịch.
Sử dụng
Sàn giao dịch tập trung (CEX) có giao diện thân thiện, thao tác sử dụng cũng dễ dàng hơn. Đối với sàn giao dịch phi tập trung (DEX), đòi hỏi người dùng cần nhiều kỹ năng hơn, cẩn thận hơn và thao tác cũng khó đây. Đây là một trong những hạn chế của sàn DEX đối với người dùng mới. Hầu hết người dùng mới khi bắt đầu vào thị trường, họ sẽ làm quen với các sàn giao dịch tập trung (CEX) trước.
Tương lai của sàn giao dịch phi tập trung (DEX)
Ở thời điểm hiện tại, hệ sinh thái của các sàn giao dịch phi tập trung (DEX) đang còn sơ khai và chưa có nhiều công cụ hỗ trợ, lại không có nhiều thanh khoản hơn so với sàn tập trung (CEX).
Tuy nhiên, với sự phát triển mạnh mẽ của DeFi nói riêng và thị trường tiền mã hoá nói chung sẽ thu hút được các trader và kéo theo sự phát triển mạnh mẽ của các sàn giao dịch phi tập trung (DEX).
Lời kết
Có thể nói CEX và DEX là hai loại sàn mã hóa phổ biến nhất ở thời điểm hiện tại. CEX ra đời trước DEX nhưng DEX lại là cánh cửa chính giúp người dùng tiếp cận với thế giới DeFi nói chung. Từ khi DEX xuất hiện chúng ta mới thấy có những khái niệm về Yield Farming hay Liquidity Mining,… Tuy nhiên, nếu bạn là một người dùng mới, bạn vừa mới tham gia thị trường tiền mã hóa thì việc bắt đầu với CEX sẽ phù hợp hơn bao giờ hết.
Biên tập và tổng hợp – Bitcoincuatoi
—
* Thông tin trong bài viết chỉ mang mục tiêu chia sẻ và cung cấp kiến thức, không phải là lời khuyên tài chính. “Do your own research!” Hãy tự nghiên cứu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
