Bitcoin là tiền kỹ thuật số phi tập trung đầu tiên. Tất cả các giao dịch Bitcoin đều được ghi lại trên một sổ cái trong không gian điện não được gọi là blockchain, mà mọi người đều có thể xem được.
Bitcoin cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn tiền của mình, không giống như các tài sản khác mà bạn sở hữu được quy định bởi các ngân hàng và chánh phủ.
Tiền là gì?
“Tiền là giấy
Ta mất nhau vì đây
Đừng nói chi ân tình xưa
…..”
Trước khi chúng ta nói về Bitcoin, tôi cần dành một chút thời gian để nói về tiền. Tiền chính xác là gì?
Về cốt lõi, tiền đại diện cho giá trị (năng lượng), tiền là một dạng năng lượng cao cấp nhất mà con người sáng tạo ra. Nếu tôi làm một số công việc cho bạn, bạn cho tôi tiền để đổi lấy giá trị (năng lượng) mà tôi đã làm cho bạn. Sau đó, tôi có thể sử dụng số tiền đó để nhận thứ gì đó có giá trị (năng lượng) từ người khác trong tương lai.
Trong suốt lịch sử, giá trị có nhiều dạng và con người đã sử dụng rất nhiều chất liệu khác nhau để đại diện cho tiền. Muối, lúa mì, vỏ sò và tất nhiên là vàng đã được sử dụng như một phương tiện trao đổi.
Tuy nhiên, để một thứ gì đó đại diện cho giá trị (năng lượng), mọi người phải tin tưởng rằng nó thực sự có giá trị và sẽ có giá trị đủ lâu để họ có thể sử dụng giá trị (năng lượng) đó trong tương lai.
Tiền giấy
Cho đến một trăm năm trước, chúng ta luôn tin tưởng vào một điều gì đó để đại diện cho tiền bạc. Tuy nhiên, có điều gì đó đã xảy ra và chúng ta đã thay đổi mô hình tin cậy của mình từ tin tưởng MỘT SỐ ĐIỀU sang tin tưởng VÀO MỘT AI.
Theo thời gian, mọi người cảm thấy quá cồng kềnh khi đi vòng quanh thế giới mang theo vàng miếng hoặc các dạng tiền khác, vì vậy tiền giấy đã được phát minh ra.
Đây là cách nó hoạt động: một ngân hàng hoặc chánh phủ sẽ đề nghị sở hữu thỏi vàng của bạn; giả sử trị giá 1000 Mỹ kim, và đổi lại, ngân hàng đó sẽ cung cấp cho bạn chứng chỉ biên nhận, mà chúng ta gọi là hóa đơn, trị giá 1000 Mỹ kim.
Những mảnh giấy này không chỉ dễ mang theo hơn nhiều, mà bạn có thể chi một Mỹ kim cho một tách cà phê và không phải cắt thỏi vàng của bạn thành một nghìn miếng. Và nếu bạn muốn lấy lại vàng của mình, bạn chỉ cần lấy 1000 Mỹ kim hóa đơn trở lại ngân hàng để đổi chúng về dạng tiền thực tế, trong trường hợp này là thỏi vàng, bất cứ khi nào bạn cần…
Và do đó, giấy bắt đầu được sử dụng như tiền, một công cụ thiết thực và tiện lợi.
Tuy nhiên, theo thời gian, và do những thay đổi kinh tế vĩ mô, mối ràng buộc giữa tiền giấy và vàng mà nó đại diện đã bị phá vỡ.
Bây giờ, để giải thích quá trình dẫn chúng ta khỏi bản vị vàng là vô cùng phức tạp, nhưng đủ để nói rằng các chánh phủ đã nói với người dân của họ rằng chính chánh phủ sẽ phải chịu trách nhiệm về giá trị của tiền giấy đó. Về cơ bản, tất cả chúng ta đều phải nói “hãy quên vàng và thay vào đó hãy giao dịch bằng tiền giấy”.
Vì vậy, mọi người tiếp tục giao dịch với các biên lai không được hỗ trợ gì ngoài lời hứa của chánh phủ.
Và tại sao nó vẫn tiếp tục hoạt động? Chà, vì tin tưởng. Mặc dù không có hàng hóa thực sự hỗ trợ tiền giấy, mọi người đã tin tưởng chánh phủ và đây là cách tiền pháp định (fiat money) được tạo ra.
Tiền pháp định (Fiat Money)
Fiat là một từ tiếng Latinh có nghĩa là “theo sắc lệnh”. Có nghĩa là Mỹ kim, hoặc euro hoặc bất kỳ loại tiền tệ nào khác có giá trị bởi vì chánh phủ chỉ thị như vậy.
Vì vậy, giá trị của đồng tiền ngày nay thực sự đến từ tình trạng pháp lý được trao cho nó bởi một cơ quan trung ương, trong trường hợp này là chánh phủ. Và do đó, mô hình ủy thác đã thay đổi, từ tin tưởng MỘT SỐ ĐIỀU sang tin tưởng MỘT SỐ NGƯỜI (trong trường hợp này là chánh phủ).
Tiền Fiat có hai nhược điểm chính:
- Nó là tập trung – Bạn có một cơ quan trung ương kiểm soát và phát hành nó. Trong trường hợp này là chánh phủ hoặc ngân hàng trung ương.
- Nó không bị giới hạn bởi số lượng – chánh phủ hoặc ngân hàng trung ương có thể in bao nhiêu tùy thích bất cứ khi nào họ cần và tăng cung tiền trên thị trường. Vấn đề với việc in tiền là bởi vì bạn đang tràn ngập thị trường với nhiều tiền hơn, giá trị của mỗi Mỹ kim giảm xuống, vì vậy tiền mà bạn đang nắm giữ có giá trị thấp hơn.
Khi bạn thấy giá cả tăng trong suốt nhiều năm, không nhất thiết là giá tăng nhiều mà sức mua của đồng tiền của bạn đang giảm. Bạn cần nhiều tiền hơn để mua một thứ gì đó từng “tốn ít tiền hơn”.
Chuyển đổi sang tiền kỹ thuật số
Khi tiền pháp định (fiat) đã có, việc chuyển sang tiền kỹ thuật số khá đơn giản. Chúng ta đã có cơ quan trung ương phát hành tiền, vậy tại sao không chuyển sang dạng tiền kỹ thuật số và để cơ quan đó theo dõi ai đang sở hữu bao nhiêu tiền.
Ngày nay chúng ta chủ yếu sử dụng thẻ tín dụng, chuyển khoản ngân hàng, Paypal và các hình thức tiền kỹ thuật số khác. Số lượng tiền mặt trên thế giới hầu như không đáng kể và ngày càng ít đi theo từng năm.
Vậy nếu tiền ngày nay là tiền kỹ thuật số, thì cơ chế hoạt động của nó như thế nào? Ý tôi là, nếu tôi có một file đại diện cho một Mỹ kim, thì điều gì ngăn tôi sao chép nó một triệu lần và có một triệu Mỹ kim? Đây được gọi là “vấn đề chi tiêu nhiều lần” (double spending).
Giải pháp mà các ngân hàng sử dụng ngày nay là giải pháp “tập trung” – họ giữ một sổ cái trên máy tính để theo dõi ai sở hữu bao nhiêu tiền. Mọi người đều có một trương mục (account) và sổ cái này giữ một bản kiểm đếm cho từng trương mục (account). Tất cả chúng ta đều tin tưởng ngân hàng và ngân hàng tin tưởng máy tính của họ, và do đó giải pháp được tập trung vào sổ cái trong máy tính này.
Có thể bạn không biết điều này, nhưng đã có nhiều nỗ lực để tạo ra các hình thức thay thế của tiền tệ kỹ thuật số, tuy nhiên không có trường hợp nào thành công trong việc giải quyết vấn đề chi tiêu nhiều lần mà không có cơ quan trung ương.
Tiền tập trung
Bất cứ khi nào bạn trao cho bất kỳ ai quyền kiểm soát nguồn cung tiền, bạn đang trao cho họ quyền lực to lớn và điều này tạo ra ba vấn đề chính:
Tham nhũng
Khi các ngân hàng có nhiệm vụ tạo ra tiền hoặc giá trị (năng lượng), về cơ bản, họ kiểm soát dòng chảy giá trị (năng lượng) trên thế giới, điều này mang lại cho họ quyền lực gần như vô hạn.
Một ví dụ nhỏ về sự lũng đoạn quyền lực có thể được nhìn thấy trong vụ bê bối của Wells Fargo, nơi các nhân viên bí mật tạo ra hàng triệu tài khoản ngân hàng và thẻ tín dụng trái phép để tăng nguồn thu của ngân hàng mà khách hàng của họ không hề hay biết trong nhiều năm.
Quản lý kém
Nếu lợi ích của cơ quan trung ương không phù hợp với những người mà cơ quan này kiểm soát, có thể xảy ra trường hợp quản lý tiền tệ kém. Ví dụ, in rất nhiều tiền để cứu một ngân hàng hoặc tổ chức nào đó khỏi sụp đổ, như những gì đã xảy ra vào năm 2008.
Vấn đề của việc in quá nhiều tiền là nó gây ra lạm phát và về cơ bản làm xói mòn giá trị đồng tiền của người dân.
Một ví dụ điển hình cho điều này là Venezuela, nơi mà chánh phủ đã in quá nhiều tiền, và giá trị của nó đã giảm xuống rất nhiều, đến nỗi người ta không còn đếm tiền nữa mà thay vào đó là cân.
Điều khiển
Về cơ bản, bạn đang trao toàn bộ quyền kiểm soát tiền của mình cho chánh phủ hoặc ngân hàng. Tại bất kỳ thời điểm nào, chánh phủ có thể quyết định đóng băng trương mục (account) của bạn và từ chối bạn truy cập vào quỹ của mình. Ngay cả khi bạn chỉ sử dụng tiền mặt, chánh phủ có thể hủy bỏ tình trạng hợp pháp của đồng tiền bạn đang nắm giữ như đã được thực hiện ở Ấn Độ nhiều năm trước.
Đây là tình trạng của mọi thứ cho đến năm 2009. Việc tạo ra một giải pháp thay thế cho hệ thống tiền tệ hiện tại dường như đều thất bại. Nhưng rồi mọi thứ đã thay đổi…
Bitcoin là gì?
Vào tháng 10 năm 2008, một tài liệu được xuất bản trực tuyến bởi một người hoặc nhóm người tự xưng là Satoshi Nakamoto. Tài liệu, còn được gọi là whitepaper, đã đề xuất một cách tạo ra một hệ thống cho một loại tiền phi tập trung được gọi là Bitcoin.
Hệ thống này tuyên bố tạo ra tiền kỹ thuật số giải quyết vấn đề chi tiêu nhiều lần (double spending) mà không cần cơ quan trung ương.
Về cốt lõi, Bitcoin là một sổ cái minh bạch không có cơ quan trung ương, điều này có nghĩa là gì?
Hãy so sánh Bitcoin với ngân hàng. Vì hầu hết tiền ngày nay đều đã là tiền kỹ thuật số, nên về cơ bản, ngân hàng quản lý sổ cái số dư và giao dịch của riêng mình. Tuy nhiên sổ cái của ngân hàng không minh bạch và nó được lưu trữ trên máy tính chính của ngân hàng. Bạn không thể lén xem sổ cái của ngân hàng và chỉ có ngân hàng mới có toàn quyền kiểm soát nó.
Mặt khác, Bitcoin là một sổ cái minh bạch. Tại bất kỳ thời điểm nào, tôi có thể lén xem sổ cái và xem tất cả các giao dịch và số dư đang diễn ra. Điều duy nhất bạn không thể tìm ra là ai sở hữu những số dư này và ai đứng sau mỗi giao dịch.
Điều này có nghĩa là Bitcoin là giả ẩn danh – mọi thứ đều công khai, minh bạch và có thể theo dõi nhưng bạn vẫn không thể biết ai đang gửi cái gì cho ai.
Hãy giải thích điều này bằng một ví dụ như hình bên dưới. Chúng ta có thể thấy rằng một địa chỉ Bitcoin nhất định đã gửi 10.000 Bitcoin đến một địa chỉ Bitcoin khác vào tháng 5 năm 2010.
Giao dịch cụ thể này là giao dịch mua hàng đầu tiên được thực hiện bằng Bitcoin và nó đã được sử dụng để mua 2 chiếc bánh pizza bởi một người tên Laszlo. Laszlo đã xuất bản một bài đăng vào năm 2010 yêu cầu ai đó bán cho anh ta 2 chiếc bánh pizza để đổi lấy 10.000 Bitcoin. Chà, ai đó đã làm, và bây giờ giá của hai chiếc Pizza này trị giá hơn 200 triệu Mỹ kim tại thời điểm ngày 19/12/2020.
Bitcoin là phi tập trung
Không có một máy tính nào giữ sổ cái. Với Bitcoin, mọi máy tính tham gia vào hệ thống cũng đang lưu giữ một bản sao của sổ cái, còn được gọi là Blockchain. Vì vậy, nếu bạn muốn đánh sập hệ thống hoặc hack sổ cái, bạn sẽ phải gỡ xuống hàng nghìn máy tính đang giữ một bản sao của nó và liên tục cập nhật nó.
Bitcoin là kỹ thuật số
Điều này có nghĩa là bạn không thể chạm vào Bitcoin. Không có đồng tiền thực tế, chỉ có các hàng giao dịch và số dư. Khi bạn “sở hữu” Bitcoin, điều đó có nghĩa là bạn có quyền truy cập vào một bản ghi địa chỉ Bitcoin cụ thể trong sổ cái và gửi Bitcoin từ nó đến một địa chỉ khác.
Tại sao Bitcoin lại là một phát minh lớn?
Lần đầu tiên kể từ khi tiền kỹ thuật số ra đời, chúng ta đã có một giải pháp thay thế cho hệ thống hiện tại. Bitcoin là một dạng tiền mà không chánh phủ hay ngân hàng nào có thể kiểm soát được.
Hãy nghĩ về thời điểm trước khi có Internet, luồng thông tin tập trung như thế nào. Về cơ bản, nếu bạn muốn có thông tin, bạn có thể lấy nó từ một số công ty lớn như New York Times, CNN, BBC, The Washington Post và những nơi khác giống như họ.
Ngày nay, nhờ có Internet, thông tin được phân cấp và bạn có thể giao tiếp và tiêu thụ kiến thức từ khắp nơi trên thế giới chỉ bằng một cú nhấp chuột. Bitcoin là Internet của tiền – nó cung cấp một giải pháp phi tập trung cho tiền.
Tại sao Bitcoin có giá trị?
Vốn hóa (Market Capitalization) của Bitcoin tính đến thời điểm hiện tại (ngày 19/12/2020) là hơn 400 tỷ Mỹ kim. Để tính vốn hoá ta lấy giá hiện tại nhân với tổng số Bitcoin đang lưu hành trên thị trường.
Bitcoin có giá trị là vì nhiều người sẵn sàng chuyển giá trị (năng lượng) mà họ lưu giữ trong tiền pháp định (fiat), vàng, hay các tài sản khác lên mạng lưới Bitcoin Network.
Ngoài ra, có một thành phần không kém phần quan trọng trong mạng lưới Bitcoin đó các thợ đào (Miner). Họ sẵn sàng đầu tư hệ thống máy tính và năng lượng (điện) để thực hiện quá trình xử lý và xác nhận các giao dịch trên mạng lưới Bitcoin. Kết quả là họ được thưởng bằng đồng Bitcoin.
Tại sao nhiều người lại lưu trữ giá trị trên mạng lưới Bitcoin?
Nhiều người tin tưởng vào Bitcoin và sẵn sàng lưu trữ giá trị trên mạng lưới Bitcoin là vì:
- Mạng lưới Bitcoin rất an toàn: kể từ khi xuất hiện từ năm 2009 đến nay Bitcoin chưa bao giờ bị hacked. Sự an toàn là yếu tố tiên quyết để nhiều người lựa chọn lưu trữ giá trị (năng lượng) của họ.
- Bitcoin rất khan hiếm: không như các tài sản khác, Bitcoin chỉ có tổng cộng 21 triệu đồng Bitcoin. Do đó Bitcoin sẽ tăng giá so với các tài sản khác khi càng có nhiều cá nhân, tổ chức lựa chọn lưu trữ giá trị (năng lượng) của họ trên mạng lưới Bitcoin.
- Bitcoin là 1 hệ thống đóng: một khi bạn lưu trữ giá trị (năng lượng) của mình trên mạng lưới Bitcoin thì năng lượng đó luôn được bảo toàn.
Bitcoin so với ngân hàng
Đây là lý do tại sao Bitcoin khác với hệ thống ngân hàng hiện tại.
Hoàn toàn kiểm soát tiền của bạn
Với Bitcoin, bạn và chỉ một mình bạn có thể truy cập tiền của mình. Không có chánh phủ hoặc ngân hàng nào có thể quyết định đóng băng tài khoản của bạn hoặc tịch thu tài sản của bạn.
Cắt giảm người trung gian
Điều này có nghĩa là trong nhiều trường hợp, Bitcoin được sử dụng rẻ hơn so với chuyển khoản hoặc lệnh chuyển tiền truyền thống. Ngoài ra, không giống như tiền tệ pháp định, Bitcoin được thiết kế để trở thành kỹ thuật số về bản chất, điều này có nghĩa là bạn có thể thêm các lớp lập trình bổ sung lên trên nó và biến nó thành “tiền thông minh” (như Square, Paypal đã lập trình để tích hợp hệ thống của họ vào mạng lưới Bitcoin Network, giúp người dùng của họ dễ dàng tiếp cận với Bitcoin).
Miễn phí
Bitcoin mở ra thương mại kỹ thuật số cho 2,5 tỷ người trên khắp thế giới không có quyền truy cập vào hệ thống ngân hàng hiện tại. Những người này không có ngân hàng hoặc thiếu ngân hàng do nơi họ sống và nơi họ được sinh ra.
Tuy nhiên ngày nay, với một chiếc điện thoại di động và một cú nhấp chuột, họ có thể bắt đầu giao dịch bằng Bitcoin mà không cần xin phép.
Sherwood P (CEO Prime G)
—
* Thông tin trong bài viết chỉ mang mục tiêu chia sẻ và cung cấp kiến thức, không phải là lời khuyên tài chính. “Do your own research!” Hãy tự nghiên cứu trước khi đưa ra quyết định đầu tư.
